Teminat mektubu, ülkemizde ticarette en çok kullanılan garanti sözleşmelerinden biridir. Şahıs firmaları ve ticari işletmeler, zaman zaman belirli bir işi alabilmek ya da bir işte belirli aşamalara gelebilmek adına teminat mektubuna ihtiyaç duyarlar. Teminat mektubu için gerekli evraklar ise bankaların teminat mektubu limiti tahsis edecekleri kişilerden ve firmalardan talep ettikleri belgeleri ifade eder.
Teminat Mektubu Nedir?
Teminat mektubu, bir işin gerçekleştirilmesi, bir malın teslim edilmesi ya da bir borcun ödenmesi gibi noktalarda bankanın müşterisine garantörlük ederek muhatap kişi ya da kurumlara sunduğu değerli bir evraktır. Banka, müşteri talebine göre yurt içi ya da yurt dışı muhataplara mektup sunabilmektedir.
Teminat Mektubu için Gerekli Evraklar Nelerdir?
Ticari bankacılığın birçok alanında olduğu gibi teminat mektubu tahsisinde de ticari firmalar ile şahıs işletmelerini ayıran birkaç nokta söz konusudur. Bilindiği gibi ticari şirketler, şahıs işletmelerine göre daha kapsamlı oluşumlardır. Bu durum, söz konusu firmaların tescil belgelerinin sayı ve kapsam olarak daha geniş olduğunu ifade etmektedir.
Şahıs firmalarından teminat mektubu için istenen evraklar şunlardır;
- Vergi levhası.
- Noter tasdikli imza beyannamesi
- Şahıs işletmesi sahibinin güncel T.C kimlik kartı ya da nüfus cüzdanı
- Oda kayıt belgesi ya da faaliyet belgesi
- Teminat mektubu talep eden kurum ya da kuruluştan alınacak mektup örneği
- Basit usulde çalışan işletmeler için son 3 yılın işletme defteri hesap özeti
- Gerçek usulde çalışan şahıs firmaları için son 3 yıla ait vergi beyannamesi ve detay mizan evrakları. (İlgili döneme göre yıl sonu yerine ana dönem mali verileri de istenebilir)
Ticari şirketlerden teminat mektubu için istenen belgeler ise şunlardır;
- Firma ortaklarının güncel T.C kimlik kartı ya da nüfus cüzdanı görüntüleri
- Kuruluş Sicil Gazetesi
- Ortaklık yapısını gösteren Ticaret Sicil Gazetesi
- Vergi Levhası
- İmza Sirküleri
- Oda kayıt belgesi ya da faaliyet belgesi
- Son 3 yıla ait detay mizan ve vergi beyannamesi evrakları (başvuru tarihine göre yıl sonları ile beraber ara dönem mali tabloları da istenebilir)
- Teminat mektubu talep eden kurum veya kuruluştan temin edilecek mektup örneği
Teminat Mektubu için Gerekenler
Bankalar, teminat mektubu tahsis edecekleri müşterileri için belirli bir risk üstlenmektedirler (Referans mektupları hariç). Bu risk, mektubun türüne göre değişkenlik gösterebilir. Ayrıca bankanın garantör olduğu işin gerekli şekilde yerine getirilmemesi veya banka müşterisinin mektup konusu taahhütleri sağlamaması durumunda ödeme yükümlülüğü bankaya geçer. Banka, ödeme yapmadığı her gün muhatap tarafa faiz ödemekle de mükelleftir.
Teminat mektubu ile alakalı bir önceki satırda sözü edilen hususlar, mektup tahsisini oldukça zor kılmakta. Bankalar, teminat mektubu tahsisinde son derece titiz davranmaktadırlar. Ayrıca bir mektubun tutarının banka tarafından ödenmek zorunda kalınması, banka açısından prestij kaybına yol açmaktadır. Sırf bu sebeple bazı kurumlar, belli başlı bankalar dışındaki bankalardan alınan mektupları kabul etmemektedirler.
Bankalar, genellikle en az 1 yıldır faaliyet gösteren firmalara teminat mektubu tahsis ederler. Tıpkı bireysel banka müşterileri gibi şahıs işletmelerinin ve ticari firmaların da ticari kredi notları (reyting notu) bulunmaktadır. Firmanın çek ve senet ödeme performansı, temerrüt kaydının olup olmaması, haciz kaydının bulunup bulunmaması, kredi ve benzeri ürünlerin ödeme performansı, reyting notunu belirleyen önemli unsurlardandır. Bu gibi unsurların tamamına istihbarat adımında bakılmaktadır.
Bankanın istihbarat aşamasında firma ile alakalı bir sorun tespit etmesi, teminat mektubu tahsisini sekteye uğratabilir; bu sebeple istihbarat aşaması, bankanın kendi istihbarat birimi tarafından yönetilmektedir. Ayrıca müşterinin bankadaki verimliliği de teminat mektubu tahsisi açısından önemli bir etkendir. Vadeli ve vadesiz hesap ortalaması ne kadar iyiyse, teminat mektubu limitinin onaylanma ihtimali de o kadar yüksek olacaktır.
Teminat Mektubu Şartları
Teminat mektubu şartları denince akla ilk olarak bankada teminat mektubu limitinin bulunması geliyor. Bankalar, teminat mektubu verecekleri müşterilerinden bu minvalde bir teminat isteyebilirler. Gayrimenkul ipoteği, müşteri çeki, taşıt ve nakit rehni, bankaların en çok işlem yaptığı teminat türleri arasında yer almaktadır. Ayrıca ihale yasağı, SGK ve vergi borcu gibi hususlar da yine bankalar tarafından şart koşulabilmektedir.
Teminat Mektubu Çeşitleri Nelerdir?
Teminat mektubu çeşitleri kendi arasında sınıfsal farklılıklara sahip olmak kaydı ile şu şekilde sıralanabilir;
- Geçici teminat mektubu
- Kesin teminat mektubu
- Süreli teminat mektubu
- Süresiz teminat mektubu
- Avans teminat mektubu
- KDV iade mektubu
- Gümrük mektubu
- Referans mektubu
Geçici Teminat Mektubu: Geçici teminat mektubu, genelde kamu kurum ve kuruluşlarının açtığı ihalelere katılım sağlamak amacıyla kullanılan bir mektup türüdür. İhaleyi alamayan taraf, söz konusu mektubu bankaya iade edebilir. İşi alan firma ise geçici teminat mektubu yerine kesin teminat mektubu başvurusunda bulunacaktır.
Kesin Teminat Mektubu: Tıpkı geçici mektuplar gibi genelde kamu ihalelerinde kullanılmaktadır. İşi alan taraf, herhangi bir sorunda kurumun mağdur olmaması adına kesin teminat mektubu beyan etmek durumundadır.
Süreli Teminat Mektubu: Bu tür mektupların belirli bir süresi vardır. Örneğin; 1 yıl gibi. Bu süre dolmadan uzatım yapılmazsa vadesi geldiğinde otomatik olarak iptal edilir.
Süresi Teminat Mektubu: Bu mektuplarda herhangi bir süre olmayıp mektubun iadesi ya da tazmini durumunda iptali söz konusudur.
Avans Teminat Mektubu: Daha çok inşaat taahhüt firmaları tarafından kullanılmaktadır. Yapılan işin belirli bir aşamasında alınacak avansın garanti altına alınmasını sağlayan bir mektup türüdür.
KDV İade Mektubu: İhracatçı firmalar gibi KDV iade hakkı olan firmaların kullandığı bir mektup türüdür.
Gümrük Mektubu: İhracatçı firmaların gümrük işlemlerinde ortaya çıkabilecek pürüzler için gümrük müdürlüğü tarafından talep edilen bir teminat mektubudur.
Referans Mektubu: Devlet kurumları ya da resmi kuruluşlar, herhangi bir işe başvuruda bulunanlardan referans mektubu talep edebilir. Referans mektubu, bankaya herhangi bir yükümlülük getirmez. Yalnızca müşterinin bir bankadan teminat mektubu alabileceğine işaret eder. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yeni yapılan inşaat projelerinde talep edildiği görülmektedir.
Teminat Mektubu Komisyonu
Teminat mektubu komisyonu, bankanın ücret ve komisyon tarifesine göre değişkenlik göstermektedir. Bir bankada verimliliği olan firma, kendine göre daha az verimliliği bulunan firmalardan daha uygun oranla teminat mektubu alabilir. Genellikle %0,1 ile %6 arasında değişmektedir. Teminat mektubu masrafı, genelde 3 ayda bir tahsil edilmektedir. Riskli görülen mektuplarda 1 yıllık komisyonun peşin alınması da mümkündür.
Teminat mektubu komisyonunu bir örnek ile ifade edelim. X Bankası’ndan alınacak 100.000 TL tutarında bir teminat mektubu için %2’lik komisyon oranının uygun görüldüğünü farz edelim. Bu durumda komisyon tutarı vergi hariç olmak üzere 2.000 TL olacaktır. 3 ayda bir tahsilat yapılacaksa firmanın ilk mektup tahsisinde 500 TL + BSMV ödemesi gerekir ki bu da toplamda 525 TL’ye tekabül edecektir. Eğer 1 yıllık peşin komisyon alınacaksa 2.000 TL + BSMV kadar komisyon tahsil edilecektir.
Komisyonlar, 3 aylık periyotlar sona erdikten sonra ilk iş gününde tahsil edilir. Yukarıdaki örnekte mektubu alırken 500 TL ödeyen firmanın mektubu 3 ay sonrasında yeniden komisyon kaydı oluşturacaktır. Bu durumda müşteri hesabı 500 TL (ve ek olarak BSMV) daha borçlandırılacaktır. Kalan 3 ay içerisinde mektubun iade edilmesi halinde ise bir sonraki dönem komisyon tahsilatı yapılmayacaktır.
