İş sözleşmesiyle bir işverenin yanında hizmet akdindeki görev ve sorumluluklarını yerine getiren işçinin, ücretsiz izin kullanabilmesinin iki tane yolu vardır. İşçinin, ücretsiz izin kullanma durumu hem kanunlardan kaynaklanacağı gibi hem de işveren ve işçi arasındaki bir anlaşmayla gerçekleşebilir.
Son dönemlerde ülkemizde yaşanan birçok gelişmeyle paralel olarak birçok sektör ve bu sektörlerdeki firmalar karlılıklarını yavaş yavaş kaybetmeye başladıkça küçüldüler. Bu küçülmelerin ilk akla gelen sonucu ise çalışanların işten çıkartılmasıydı. DW Türkçe kaynaklı habere göre iş verenler ve işçiler mağdur.
Fakat hükümet bunun öncelikli önlemler aldı. Bunlardan en çarpıcı olanı işveren tarafından iş sözleşmelerinin feshedilmesinin yasaklanmasıydı. Bunun üzerine ise işverenler çareyi çalışanlarına yönelik olarak ücretsiz izin kullandırmada buldu. Bu süreçte hemen hemen herkes etrafında ücretsiz izne çıkartılan insanların olduğunu gördü.
Buraya kadar anlatılanlarla gelmek istediğim sonuç; ücretsiz izin sadece işçilere tanınmış bir hak olmayıp aynı zamanda işverenlere de tanınmış bir hak olarak karşımıza çıkıyor. Eğer işçinin ücretsiz izin kullanma hakkı, bizzat kanundan kaynaklanıyor ise bunu kanuni ücretsiz izin hakkı olarak tanımlayabiliriz. Kanunlarda, işverenin işçisini ücretsiz izne çıkarma hakkı düzenlenmemiştir.
Fakat Borçlar Hukukunda düzenleme alanı bulan tarafların sözleşme yapma hürriyeti her zaman taraflarca işletilebilmektedir. Bu çerçevede, işveren ve işçi, özgür iradeleri doğrultusunda, kendi aralarında ücretsiz izin kullanılması konusunda her zaman bu hakka sahiptirler.
İzinler konusunda işçi ve işveren hakkında bilgilenmek için buraya tıklayabilirsiniz.
Ücretsiz İzin Nedir?
Ücretsiz izin, işveren ve işçi arasında akdedilen hizmet akdinin, ücretsiz iznin süresiyle orantılı olarak askıya alınmasıdır. Bu askıya alınma süre zarfında, iki tarafta, iş sözleşmesinin imzalanmasıyla birbirlerine doğmuş olan hak ve yükümlülüklerini yerine getirmemekte serbesttirler. Bu süre zarfında iki taraftan birisi, diğer tarafın, sözleşmeden kaynaklanan hak veya yükümlülüğünü yerine getirmediğini öne sürerek bunu dava konusu yapamaz.
Burada bahsi geçen borç ve yükümlülükler; işverenin işçisine ödemekle yükümlü olduğu ücret ödeme borcu, işçinin işverenine karşı yerine getirmekle yükümlü olduğu iş görme borcudur. Ücretsiz iznin söz konusu olduğu hallerde, her ne kadar iş sözleşmesinin askıya alınmış olması hali ortaya çıksa da, işçinin işverenine karşı olan sadakat borcunu yerine getirme yükümlülüğü ile işverenin işçisine karşı olan işçiyi gözetme borcunu yerine getirme yükümlülüğü devam eder.
Ücretsiz İznin Kanundan Doğan Halleri
Aşağıda yer alan başlıklar, 4857 sayılı İş Kanunu’nda düzenlenmiş hükümlerdir. Bu haklar Kanundan kaynaklandığı için tek taraflı irade beyanının işçi tarafından açıklanmasıyla hüküm ve sonuçlarını doğuracaktırlar. Burada işveren, ücretsiz izni kabul etmeme şansına sahip değildir.
Yol İzni: eğer işçinin yıllık ücretli iznini çalıştığı işyerinin bulunduğu ilden başka bir ilde geçirecek olması halinde uygulama alanı bulur. Burada işçinin yerine getirmesi gereken iki tane koşul vardır.
Bunlar; işçinin işvereninden bu konuda bir istemde bulunması ve iznini başka bir ilde geçireceğini işverenine kanıtlaması. Buradaki amaç, iznin geçirileceği yere gidiş gelişteki kaybedilecek zamanın telafisini sağlamaktır. Bu durumda işveren kaybedilecek zamanı telafi etmek üzere toplam 4 güne kadar işçisine ücretsiz izin vermek zorundadır.
Doğum İzni: analık hali izninden farklıdır. Çünkü analık izni Kanunla tanınmış bir ücretli izin halidir. Doğum izni ise analık izninden farklı olarak bir ücretsiz izin halidir. Doğum izni ancak analık izninin bitiminden sonra kullanılabilir. Buradaki amaç, çocuğun daha iyi bakıma kavuşturulması ve yetiştirilmesinin daha sağlıklı olmasıdır. Burada işçi kadının yerine getirmesi gereken iki tane koşul vardır.
Bunlar; bebeğin yaşıyor olması ve kadın işçinin işvereninden bu konuda istemde bulunmasıdır. Bu durumda işveren; işçi kadının birinci doğumu ise 60 gün, ikinci doğumu ise 120 gün, üçüncü doğumu ise 180 gün olarak, işçi kadının o işyerindeki haftalık çalışma süresinin yarısı kadar bir süreye tekabül eden ücretsiz izni vermek zorundadır. Ayrıca kadın işçinin isteği halinde analık izninin bitiminden sonra 6 aya kadar işvereni tarafından ücretsiz izin verilir.
Ücretsiz İzinde Olan İşçi Başka Bir Yerde Çalışabilir Mi?
Yukarıda da belirtildiği üzere her ne kadar ücretsiz iznin kullanılmasının hukuki mahiyeti, iş sözleşmesinin askıya alınması olsa da işçinin işverenine karşı olan sadakat borcu yükümlülüğünü yerine getirme borcu bu süre zarfında da geçerli olduğundan, işçi başka bir işverene ait bir işyerinde çalışamaz. Aksi halde işveren işçisinin iş sözleşmesini haklı sebeplerle feshedebilir. Ayrıca işçi işverenine karşı tazminat ödemeye mahkûm edilebilir.
Ücretsiz İzinde Olan İşçi İşten Çıkartılabilir Mi?
Ücretsiz izin süresince mevcut iş sözleşmesi her ne kadar askıda olsa da işverenin işçisine karşı olan işçiyi gözetme borcu yükümlülüğü devam edeceğinden, bu süre zarfında işveren işçiyi işten çıkartamayacaktır. İşveren işçiyi işten çıkarırsa, iş sözleşmesini haksız sebeplerle feshetmiş sayılacaktır. Ayrıca işveren işçiye tazminat ödeme yükümlülüğüyle karşı karşıya kalacaktır.
Kamu Görevlileri Ücretsiz İzne Çıkabilirler Mi?
Kamu görevlilerinin ücretsiz izni, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda düzenlenmiştir. Hizmet süresinin 5. Yılını dolduran memura, isteği halinde, bütün memuriyet hayatı süresince en fazla 2 defada kullanması şartıyla, toplamda 1 yıla kadar ücretsiz izin verilir.
Kıdem Tazminatı Hesabında Ücretsiz İzin Süreleri Dikkate Alınır Mı?
Kıdem tazminatı süresini hesaplarken, işçinin ücretsiz izinde geçirdiği süreler dikkate alınmaz.
Ücretsiz İzin Dilekçesi/Formu Nedir?
İşçi ister kanundan doğan haklarından faydalanarak ister de işverenle aralarında yapmış oldukları anlaşmaya dayanarak ücretsiz izne çıkmış olsun, her iki durumda da bu ücretsiz izin kullanma hakkını ücretsiz izin dilekçesini/formunu doldurmak suretiyle yerine getirmek zorundadır.
SGK ve devlet memurları hakkında çalışmaya yönelik daha fazla haber okumak için buraya tıklayabilir ve bildirimleri açabilirsiniz.
