Çalışanların en çok merak ettiği konulardan olan kıdem tazminatı, esasen, işçilerin lehine olup mutlaka iyi bilmeleri gereken bir husustur; işte bu yazımızda konuyu ilgili kanun, yönetmelik ve uygulamalar açısından inceleyeceğiz.
Kıdem Tazminatı Nedir?
İşçilerin, muhtelif gerekçelerle çalışmakta olduğu işinden ayrılmasının gerçekleştirildiği hallerde, geçmiş çalışmaları sebebiyle kendisine işveren tarafından ödenmesi gereken tazminat demektir.
Kıdem Tazminatı Şartları Nelerdir ?
Öncelikle işçinin, işveren tarafından işten çıkarılmış olması şartı vardır. Söz konusu bu şartın gerçekleşmesi kıdem tazminatına giden yolu açar, fakat bu olgunun da belli şartlarda gerçekleşmiş olması gerekmektedir. İşçinin çıkarılma gerekçesinin kesinlikle ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranmak gibi olgulardan olmaması gerekir. Örneğin; hırsızlık, huzuru bozacak davranışlar gibi işyeri aleyhine veya işyeri kurallarını ihlal eden birtakım tavır ve hareketlerden ötürü işten çıkarılma hali söz konusu ise işten çıkarılan kimse bu bağlamda hiçbir hak talep edemez, dolayısıyla kıdem tazminatı alamaz.
İş kanunu ve bugüne dek olan uygulamalar açısından konuya bakıldığında, anlaşılmaktadır ki, sağlık sorunu gibi haklı ve herkesin kabul ettiği bir nedene bağlı olarak işten ayrılma zorunluluğu ortaya çıkmışsa kıdem tazminatı talep edilebilmekte ve alınabilmektedir.
Erkek çalışanların askerlik görevleri sebebiyle işlerinden ayrılması da yine kıdem tazminatı hakkını devreye sokar.
Kadın çalışanlar da çalışırken evlenmeleri durumunda ve bunun gerçekleşmesini takip eden bir yıl içinde kendi istekleri ile işten ayrılırsa yine kıdem tazminatı talep edebilir.
Emeklilik şartını yerine getirmiş olan çalışanlar da kıdem tazminatı talep edebilmektedirler.
Emeklilik Durumunda Kıdem Tazminatı
Çalışanlar için ilgili yasa ve yönetmeliklerde söz konusu edilmiş bulunan geçerli prim ödeme gün sayısını doldurmuş ama emeklilik yaşını doldurmamış kimseler çalıştıkları işlerinden ayrılırlar ise yine kıdem tazminatı talep edebilirler.
Yine aynı biçimde emeklilik yaşını dolduran ama prim ödeme gün sayısını henüz doldurmamış olan çalışanlar da işlerinden ayrılmaları durumunda kıdem tazminatı talep edebilirler.
Kendi isteği ile işten ayrılan çalışanlar kıdem tazminatını talep edebilir mi?
Kendi isteğiyle işinden ayrılan bir çalışan kıdem tazminatını talep edemez ve tazminatı alamaz.
Kıdem tazminatını hak etmiş olmak için belli bir süre söz konusu mu?
Evet, belli bir süre söz konusudur. İşçinin, bir işyerinde bir yıl çalışmış olması gerekmektedir. Ya da aynı işverene bağlı olan değişik işyerlerinde yine en az bir yıl çalışmayı tamamlamış olması gerekir.
Kıdem tazminat için zaman aşımı süresi söz konusu mudur?
Evet, uzun bir zaman sayılabilse de belli bir süre söz konusudur. Eğer tazminatsız biçimde işten çıkarılma söz konusu olmuşsa, işten çıkarılan kimse işten çıkarılmış olduğu tarihten itibaren 10 yıl süreyle işverenden tazminat talebinde bulunabilir. Ve yine bu tazminatın ödenmemesi halinde de 10 yıl içinde yasal yola da başvurabilir.
Vefat ve sakatlık durumlarında tazminat nasıl alınır?
Çalışan bir kimsenin vefat etmesi durumunda hak ettiği kıdem tazminatı kendisinin yasal varislerine ödenmektedir. Çalışan kimse, sakatlık durumu ile karşı karşıya kalırsa, zaten sakatlık aylığı alacağı için kıdem tazminatına da hak kazanmış olmaktadır.
İşyerinde gerçekleştirilen değişiklikler kıdem tazminatı almaya yol açar mı?
İşçi ile işveren arasında o an için geçerli olan her ilişki yasalar tarafından belirlenmiş durumdadır. Bu bakımdan işin niteliği, görev tanımı, çalışma süresi ve şartları anlamında gerçekleştirilecek her tür değişiklik için işçilere bildirimde bulunulmalı ve kendilerinin onayı alınmalıdır. İlgili yasa bunu emretmektedir. Çalışan kimseler, yapılan değişikliği onaylamaz ise kendileri için kıdem tazminatı hakkı doğmaktadır.
Kıdem tazminatı memurlar için de söz konusu mudur?
Hayır, memurlar için emeklilik ikramiyesi söz konusu olduğundan kıdem tazminatı hakkı geçerli olmamaktadır. Sonuçta kıdem tazminatı sadece işçi statüsündeki çalışanlar için geçerli olmaktadır.
İşyerinin iflas neticesinde veya başka bir sebeple kapanması kıdem tazminatı almayı engeller mi?
Hayır, engellemez; işveren iflas etse de veya işyeri kapansa da çalışanlar kıdem tazminatı almaya hak kazanırlar.
