Faizsiz bankacılık sistemi, kar veya zararı esas alır. Bu sistem 20. yüzyılda İslam ülkelerinde daha fazla görülmeye başladı. Özellikle 1970’li yıllarda petrol fiyatlarında yaşanan yükselişler ve sanayileşme bunun en büyük örneğidir.
İslamiyet’in doğuşu, yayılmasıyla beraber ortaklık, borçlanma, kiralama gibi günümüzdeki faiz bankacılığın ana unsurları da gelişip büyük alanlarda uygulanmaya başladı. Faizsiz bankacılık denildiği zaman en büyük örnek İslam Kalkınma Bankası olarak bilinir ve ülkemizde üyesidir. 1984 yılından itibaren Türkiye İslam Kalkınma Yönetim Kurulu’na üyedir.
Günümüz itibari ile Citibank, Commerzbank, Barclays Bank gibi bankalarda bulunuyor. Ayrıca Amerika, Güney Afrika, Pakistan ve Kazakistan’ın da aralarında olduğu 60 yakın ülkede katılım bankaları da faaliyette bulunuyor.
Katılım Bankası Nedir?
Faizsiz bankacılık prensibine dayalı olarak işler. Katılım bankaları, mevduat bankalarından farklı olarak çalışır. Ancak mevduat bankaları ile benzer tarafları da fazladır. Özellikle yastık altında saklanan fonların, ekonomik sistemde yer almasında katılım bankalarının önemi fazladır.
Genelde toplumda ”İslami Bankacılık” olarak dile getirilen katılım bankaları, kişilerin maddi birikimlerini faiz piyasasından ayırmak için tercih edilir.
Katılım Bankacılığı Nasıl Çalışmaktadır?
Fona ihtiyacı bulunan kişilerin ev, araba satın alırken katılım bankalarını yine mevduat bankalarında olduğu gibi kullanır. Fakat katılım bankalarını diğer bankalardan ayıran en önemli unsu farklı fon toplama uygulamasıdır.
Mevduat bankalarında durum faiz kazancı vaat edilerek fonlar toplanır. Ancak katılım bankaları kâr payı vaat eder.
Mevduat bankalarında faiz getirisi anlaşmanın ilk başında belli olurken katılım bankalarında vade sona erdiğinde kâr payı belli olur. Katılım bankası ne kadar kar ederse müşteriye de onu yansıtmaktadır. Bu nedenle katılım bankası eğer zarar ederse müşteri de zarar etmiş sayılır. Katılım bankalarında kâr payı önceden belli olmaz.
Katılım bankası yalnızca faizsiz bankacılık anlamına gelmez. Mevduat bankalarına kıyasla değişik şekillerde fon toplar.
Katılım Bankaları Caiz midir?
Din İşleri Yüksek Kurulu Üyesi olan Muhlis Akar katılım bankaları hakkında şu açıklamalara yer verdi;
‘’Katılım Bankalarının temsilcilerine, müşteri ve malı satanlara sorumlu ise katılım bankaları da satıcı gibi sorumludur. Eğer bu şekilde işleyiş sürerse katılım bankaları caizdir.
Ancak katılım bankası direkt olarak para verdiği takdirde faizli sistem ile aynı olur. Böylece caiz sayılmaz.
İslam hukukuna göre bir satış çeşidi olan murabaha sistemi ile kullanılmakta olan katılım bankaları, müşterilerin satın alacak olduğu ev, araba gibi gayrimenkulü alır. Daha sonra müşterisine satışına yapar. Yani katılım bankası gayrimenkulü alır ve size malın sahibi gibi satış yapar. Bun şekilde işlediği sürece katılım bankaları caizdir. Ancak arada para alışverişi olursa katılım bankaları caiz olmaktan çıkar.
Nurettin Yılmaz’dan Katılım Bankaları Hakkında Görüşleri
Katılım bankaları için ticaret gibi temiz kazanç demek doğru değildir. Ancak haramdır demek için de yeterli bilgi bulunmuyor. Bu nedenle tereddüt yaşamaktayız ve bu yaşanılan tereddüt de katılım bankalarının ana sütü gibi helal olmasının önüne geçiyor.
Çok dikkatli bir şekilde çalışmak önemlidir. Katılım bankalarına para yatıran kişiler, elde edecekleri karı alabilirler.
Diyanet Katılım Bankaları Hakkında Ne Diyor?
Katılım bankaları tarafından para almak caiz ama ihtiyaç kredisi almak kesinlikle haramdır. Ayrıca katılım bankalarından temin edilecek olan paranın şartlarına uygun olarak alınması halinde caizdir. Alınacak olan gayrimenkul ya da arabanın alım işlemlerini katılım bankasında görevli kişi yapar, müşterisine de belli oranda satar veya vadeli şekilde satışını yaptığı takdirde herhangi bir sorun teşkil etmez. Müşteri, ev veya arabasını banka yetkilisinden alması gerekir.
