Yıl sonu döviz fiyatları hakkında ortalama bir rakamdan bahsedilebilir mi? Şu ana kadar beklentilerin çok çok üzerine çıkan enflasyon rakamları, anlık değişen dolar kuru, rekor üzerine rekor kıran altın fiyatları derken ekonomimizde 2022 tarihi itibariyle beklenti yada beklentiye dair bir cümle kurmak çok zor oluyor.
Enflasyon, önce hayalleri sonra gerçekleri bitiriyor!
Döviz fiyatlarında ortaya çıkan yükselmeler hemen hemen herkesin alışverişten günlük yaşam rutinine kadar çok farklı konu başlıklarında beklentilerini ve yaşam standartlarını düşürdü. Peki ama bu durum hayatımıza ne gibi etkiler yaptı.
Kısaca kendini ortalama aralıkta tanıtan kişilere yapılan birkaç anketten çarpıcı sonuçlar verelim. Bu anketin rakamları çoğunlukla 2021 ile 2022 yıllarının karşılaştırmasını esas almıştır.
Buna göre 2021 yılında 25 – 30 yaş aralığında katılımcıların 4/3’ü haftada bir yada birkaç kez dışarıda yemek yiyebildiklerini belirtmişler.
Aynı katılımcılar 2022 yılında neredeyse hiç dışarıda yemek yemediklerini ya da zorunlu durumlarda 1-2 kez yemek yediklerini belirtmişler.
Aynı durum teknoloji kullanımı içinde geçerli. Gariptir ki katılımcıların çok çok küçük bir kısmı bu sene içerisinde yeni bir cep telefonu – televizyon – tablet yada bilgisayar satın almış. Bu şekilde devam etmesi durumunda zamanlı eskitme sonucunda yeni teknolojik cihazları satın almak isteyenlerin ne yapacağı ise belirsizliğini koruyor.
Döviz Beklentisi Yurtdışı Umutlarını Suya Düşürdü
Asgari ücretle geçinen birinin bir haftalık Avrupa seyahati için çalışması gereken süre ortalama olarak 4 seneye çıktı. Herhangi bir para biriktirme imkanı olmadığını düşünürsek asgari ücretlinin Avrupa hakkında hayal kurmasının biraz zor olacağını da belirtmek gerekiyor. Gelelim şimdi asıl konumuza yani yıl sonu döviz fiyat beklentilerine.
TCMB Yıl Sonu Beklentileri
Aralık 20212’de yayımlanan bir ankete göre katılımcılar bir sonraki senenin enflasyon beklentisini %21,39 seviyesinde ön görmekteydi. Şimdi ise bu rakamın açıklanan kısmının yüzde 73,50’ye yükseldiğini söyleyebiliriz.
Güncel Enflasyon Verileri
Güncel enflasyon verileri söz konusu olduğunda aşağıda ki tabloya göz atmak, enflasyonun zaman içerisinde nasıl bir yol izlediğini daha net gözlemlemek için yeterli olacaktır. Bunun dışında güncel enflasyon verilerinin aylık bazda sürekli olarak değiştiğini de net bir şekilde görmek mümkündür.
Yine aşağıdaki tablodan hareketle Mayıs 2022 Tüfe rakamının 73.5 olduğunu görürken sadece 12 ay öncesinde bu rakamın 16’larda olduğunu görmek mümkün olmaktadır. Başka bir deyiş ile bu 5 senelik süreç içerisinde enflasyonun 4.5 kat değer kazandığını da net bir şekilde söyleyebiliriz.
- Mayıs 2022 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 73.50 olduğu açıklandı. Yine Mayıs ayı Tüfe aylık değişimi ise: 2.98
- Nisan 2022 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 69.97 olduğu açıklandı. Nisan 2022 Tüfe aylık değişim rakamı: 7.25
- Mart 2022 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 61.14 olduğu açıklandı. Tüfe aylık değişim rakamı: 5.46
- Şubat 2022 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 54.44 olduğu açıklandı. Tüfe aylık değişim rakamı: 4.81
- Ocak 2022 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 48.69 olduğu açıklandı. Aynı ayın Tüfe aylık değişim rakamı: 11.10
- Aralık 2021 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 36.08 olduğu açıklandı. Aynı ayın Tüfe aylık değişim rakamı: 13.58
- Kasım 2021 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 21.31 olduğu açıklandı. Tüfe Kasım 2021 aylık değişimi: 3.51
- Ekim 2021 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 19.89 olduğu açıklandı. Ekim 2021 Tüfe Aylık değişimi: 2.39
- Eylül 2021 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 19.58 olduğu açıklandı. Eylül 2021 Tüfe aylık değişimi: 1.25
- Ağustos 2021 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 19.25 olduğu açıklandı. Ağustos 2021 Tüfe aylık değişimi: 1.12
- Temmuz 2021 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 18.95 olduğu açıklandı. Temmuz 2021 Tüfe aylık değişim rakamı: 1.80
- Haziran 2021 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 17.53 olduğu açıklandı. Haziran 2021 Tüfe aylık değişim rakamı: 1.94
- Mayıs 2021 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 16.59 olduğu açıklandı. Mayıs 2021 Tüfe aylık değişim rakamı: 0.89
- Nisan 2021 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 17.14 olduğu açıklandı. Nisan 2021 Tüfe aylık değişim rakamı: 1.68
- Mart 2021 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 16.19 olduğu açıklandı. Mart 2021 Tüfe aylık değişim rakamı: 1.08
- Şubat 2021 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 15.61 olduğu açıklandı. Şubat 2021 Tüfe aylık değişim rakamı: 0.91
- Ocak 2021 Tüfe (%’lik bazda) Yıllık Değişim Rakamı: 14.97 olduğu açıklandı. Ocak 2021 Tüfe aylık değişim rakamı: 1.68
Küresel Enflasyon Sebepleri
Küresel anlamda enflasyonun artmasının yaklaşık olarak 2 farklı sebebi bulunur. Bunlardan ilki hiç şüphesiz tek seferlik ve önlem alındığında ortadan kalkabilecek nedenlerken ikincisi, sürece yayılmış ve daha hayati sorunlarla birlikte ortaya çıkan nedenlerdir.
Örneğin: Kovid-19 salgını son 2 senedir hayatımızda olan ve üretimi temelden etkileyen geçici bir sorun olarak ortaya çıkarken, küresel enflasyon üzerinde olumsuz etki yapan kuraklık ve iklim değişikliği sürekli sorunlar arasında sayılabilir.
Peki ama enflasyonun küresel olarak artmasına neden olan başlıklar tam olarak nelerdir?
Öncelikle şu an için içinde bulunduğumuz enflasyon sarmalının öncelikli sebebi Kovid-19 salgınıdır. Çünkü bu salgın, tüm dünyada üretimi anlık olarak da olsa durdurmuş ve bazı şirketler tamamen kapanmak zorunda kalmıştır.
Bu da üretim konusunda ortaya çıkan eksikliklerin gözle görülür hale gelmesine neden olmuştur. Bu durumun sonucunda tedarik zincirleri uzamış ve ürün tedarik etmek bir hayli zor olmuştur. Tüm dünya içerisindeki toplam talep ile toplam arz arasındaki makasta gün geçtikçe açılmaya devam etti.
Hizmetlere dönük talepler tamamen azaldı. Hatta öyle bir noktaya geldi ki, dünyada sağlık sektörü bile çoğu alanda durdu. Hizmet sektörünün tamamen durması ürünlere olan talebin artmasına neden oldu. Eskiden çok zor alışveriş yapılan iş kolları büyük bir atılım gerçekleştirdi. Bu durumun onlar için fırsat olduğunu da belirtmek gerekir.
Enerji fiyatları yükseldi, buna bağlı olarak lojistik zorlaştı, maliyetler arttı. Gıda fiyatlarında ortaya çıkan artış küresel anlamda sorun olmaya başladı.
Bir takım ön görülerde küresel enflasyonun artmasına neden oldu. Örneğin, henüz buğday krizi başlamamasına rağmen Rusya – Ukrayna savaşı bir fırsat gibi karşılandı. Buğday fiyatları artış eğilimi gösteri ve bu krizden bazı fırsatçılar ciddi anlamda yararlandı.
Burada asıl dikkat edilmesi gereken konu (buğday örneğinde) henüz buğday krizinin başlamamış olması. Önceden bunun ön görülmüş olması, dünya üzerinde buğday kıtlığı olmamasına rağmen fiyatların buna kendini hazırlaması gibi nedenler enflasyonun artmasını sağladı. Ne yazık ki hayatımızın hemen her alanında bu tarz fırsatçılıkları net bir şekilde görmek mümkün oldu.
Özellikle bunların bazılarının ciddi anlamda ortaya çıkmış olması da orta – uzun vadede enflasyonun gözle görülür bir şekilde can yakmasına da neden oldu.
Sonuç olarak enflasyon bir takım sağlam temeller üzerinde yükselmeye ihtiyaç duymayan bir sonuçtur. Enflasyonun yükselmesi enflasyonun yükselmesini tetikler. Evet yanlış yazmadık. Basit bir fiyat hareketlenmesi, çok daha sert bir fiyat hareketlenmesini tetikleyeceği için enflasyonun enflasyonu tetiklediğini de söylemeden geçmemek gerekir.
